ส่วนประกอบต่าง ๆ ที่สำคัญดังนี้
1. สมองส่วนหน้า (Fore brain หรือ Prosrncephalon)
สมองส่วนหน้า ประกอบด้วยออลเฟกทอรีบัลบ์ เซรีบรัม ทาลามัส และไฮโพทาลามัส
1.1 ออลแฟกทอรีบัลบ์ (olfactory bulb) เป็นสมองอยู่ส่วนหน้าสุด ทำหน้าที่เกี่ยวกับการดมกลิ่น สำหรับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่น ๆ จะเจริญดียกเว้นในคน ส่วนนี้จะอยู่ด้านล่างของซีรีบรัม อันเป็นส่วนใหญ่ของสมอง ในสัตว์มีกระดูกสันหลังชั้นต่ำ เช่น ปลา กบ ส่วนนี้เจริญดีมาก มีขนาดใหญ่ จึงใช้ดมกลิ่นได้ดี
1.2 เซรีบรัม (cerebrum) ส่วนนี้กินพื้นที่ส่วนใหญ่ของสมอง ที่ผิวด้านนอกเป็นเนื้อสีเทา และมีรอยหยัก หนาประมาณ 3 มิลลิเมตร การมีรอยหยักทำให้เพิ่มพื้นที่สมองมากขึ้น โดยเฉพาะรอยหยักที่ผิวด้านนอกของสมองคนเป็นลักษณะที่มีการพัฒนามากที่สุด ด้านในเป็นเนื้อสีขาวของใยประสาท ที่มีเยื่อไมอีลินหุ้ม ส่วนที่เป็นเนื้อสีเทาประกอบด้วยแอกซอนที่ไม่มีเยื่อไมอีลินและตัวเซลล์ประสาท หากมองจากด้านบนจะเห็นลักษณะเป็นก้อนเกือบกลม 2 ก้อน อยู่ทางด้านซ้ายขวา แต่ละก้อนเรียกว่า เซรีบรัลเฮมิสเฟียร์ (cerebral hemisphere) โดยมีแถบเส้นประสาท (corpus callosum) เชื่อมโยงเอาไว้
บนผิวของเซรีบรัลคอนเทกซ์ (cerebral cortex) แบ่งเป็น 3 ส่วนตามหน้าที่คือ บริเวณรับความรู้สึก (sensory area) ทำหน้าที่รับความรู้สึกจากอวัยวะรับความรู้สึก บริเวณควบคุมการทำงาน (moter area) ควบคุมการทำงานหรือเคลื่อนไหวต่าง ๆ และบริเวณเชื่อมโยง (association area) ซึ่งเชื่อมโยงบริเวณรับความรู้สึกและบริเวณควบคุมการทำงาน ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมความคิด การเรียนรู้ ความฉลาด ความสามารถในการใช้ภาษาพูด ความจำ การตัดสินใจ และบุคลิกภาพ
ในคนสมองส่วนนี้พัฒนามากที่สุด มีรอยหยัก (convolution) บนสมองส่วนนี้มากที่สุด แต่สัตว์ชั้นต่ำมีรอยหยักน้อยกว่า และมีขนาดสมองเล็กกว่าสมองส่วนนี้ทำหน้าที่เกี่ยวกับความรู้ ไหวพริบ เชาวน์ ปัญญา ความจำ รวมทั้งเป็นศูนย์กลางควบคุมการทำงานของร่างกายบางส่วน เช่นศูนย์กลางการรับเสียง ศูนย์รับรส ศูนย์รับกลิ่น ศูนย์ควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อลายตามบริเวณต่าง ๆ ศูนย์รับรู้ประสาทสัมผัส ศูนย์ควบคุมการพูด ศูนย์การรับภาพ
1.3 ทาลามัส (thalamus) อยู่ใต้เซรีบรัมและอยู่เหนือไฮโพทลามัส ทำหน้าที่เหมือนศูนย์ถ่ายทอดสัญญาณของร่างกายระหว่างไขสันหลังและเซรีบรัมโดยทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมกระแสประสาทที่ผ่านเข้าแล้วถ่ายทอดกระแสประสาทไปยังส่วนต่าง ๆ ของสมองที่เกี่ยวข้องกับกระแสประสาทนั้น ๆ โดยแปลสัญญาณที่รับเข้ามาก่อนส่งไปยังเซรีบรัม เช่น รับกระแสประสาทจากหูแล้วเข้าเซรีบรัมบริเวณศูนย์การรับเสียง
1.4 ไฮโพทาลามัส (hypothalamus) อยู่ถัดจากทาลามัสลงไปทางด้านล่างของสมอง ปลายสุดของสมองส่วนนี้มีต่อมใต้สมอง (pituitary gland) ซึ่งทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนหลายชนิดส่งไปควบคุมการสร้างฮอร์โมนของต่อมใต้สมองอีกต่อหนึ่ง นอกจากนั้นยังมีหน้าที่เป็นศูนย์ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย การเต้นของหัวใจ ความดันเลือด การนอนหลับ ความหิว ความอิ่ม ความกระหาย รวมทั้งเป็นศูนย์ควบคุมอารมณ์ และความรู้สึกต่าง ๆ เช่น ดีใจ เสียใจ โศรกเศร้า และความรู้สึกทางเพศ 2. สมองส่วนกลาง (Mid brain)
2.1 ออปติกโลบ (optic lobe) เป็นส่วนที่พองออกไปเป็นกระเปาะ ในคนส่วนนี้ถูกเซรีบรัมบังเอาไว้ ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมส่วนนี้มีอยู่ 4 กระเปาะ แต่ในสัตว์มีกระดูกสันหลังอื่น ๆ ส่วนนี้มีเพียง 2 กระเปาะ ทำหน้าที่เกี่ยวกับการรับภาพ รวมทั้งความรู้สึกจากหู จมูก และในปลายังใช้รับความรู้สึกเกี่ยวกับเสียงจากเส้นข้างตัว (lateral line)
สมองส่วนนี้ในสัตว์มีกระดูกสันหลังชั้นต่ำจะมีขนาดใหญ่ และมีขนาดเล็กลงในสัตว์ชั้นสูงขึ้น โดยเฉพาะในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมจะมีขนาดเล็กที่สุด
3. สมองส่วนท้าย (Hind brain)
สมองส่วนท้าย ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ เซรีเบลลัม พอนส์ และเมดัลลาออบ ลองกาตา
3.1 เซรีเบลลัม (cerebellum) สมองส่วนท้ายทอยทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายให้ต่อเนื่อง เที่ยงตรง ราบรื่น จนกระทั่งสามารถทำงานชนิดละเอียดอ่อนได้ และทำให้ร่างกายสามารถทรงตัวได้ โดยรับความรู้สึกจากหู ที่เกี่ยวกับการทรงตัว แล้วเซรีเบลลัมแปลเป็นคำสั่งส่งไปยังกล้ามเนื้อ
3.2 พอนส์ (pons) อยู่คนละด้านของเซรีเบลลัมติดต่อกับสมองส่วนกลาง เป็นทางผ่านของกระแสประสาทระหว่างเซรีบรัมกับเซรีเบลลัม และระหว่างเซรีเบลลัมกับไขสันหลัง พอนส์ทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหวเกี่ยวกับการเคี้ยว การหลั่งน้ำลาย การเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อบริเวณใบหน้า และการหายใจ
3.3 เมดัลลาออบลองกาตา (medulla oblongata) เป็นส่วนสุดท้ายของสมอง ตอนปลายสุดของสมองส่วนนี้อยู่ติดกับไขสันหลัง จึงเป็นทางผ่านของกระแสประสาทระหว่างสมองกับไขสันหลัง เมดัลลาออบลองกาตานี้เป็นศูนย์ควบคุมการทำงานของระบบประสาทอัตโนวัติ ต่าง ๆ เช่น การหมุนเวียนเลือด ความดันเลือด การเต้นของหัวใจ ศูนย์ควบคุมการหายใจ นอกจากนี้ยังเป็นศูนย์ควบคุมการกลืน การไอ การจาม และการอาเจียน
สมองส่วนกลาง พอนส์ และเมดัลลาออบลองกาตา สามส่วนรวมกันเรียกว่า ก้านสมอง (brain stem) ภายในก้านสมองพบกลุ่มเซลล์ประสาทและใยประสาทเชื่อมระหว่างเมดัลลาออบลองกาตากับทาลามัส เป็นศูนย์ควบคุมการนอนหลับ การรู้สึกตัวหรือความมีสติ ศูนย์ควบคุมการหายใจ ความดันเลือด การควบคุมอุณหภูมิ และการหลั่งเอนไซม์
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น